Henriette Aire
Escritora en euskera, nacida en Urepel (Urepele, Baja Navarra) el 22 de mayo de 1943.
Hija del bertsolari Fernando Aire Xalbador, autora del poemario Egiaren egarriz, publicado en 1989 dentro de la colección Uhargin de la revista literaria Maiatz, del País Vasco continental. Es una escritora que ha escrito por simple afición, sin sentimiento claro de ser escritora, y que plasma en el papel sus sentimientos e impresiones tal como le van surgiendo, según confesó en una entrevista a la revista Argia en 1991. Según el crítico Kortazar, si bien es cierto que, tal como ha confesado Aire, carece de poética, "no le falta sensibilidad". En opinión de Kortazar, Aire es heredera de la tradición romántica, tanto en los temas como en la técnica.
POESÍA:
Egiaren egarriz, 1989, Maiatz. (La sed de la Verdad, 1989)
HAURRAREN AITA
Padre del niño es
el hombre que en un feliz paraíso
engalana, cariñoso,
con flores del huerto del amor
a la madre del niño.
Padre del niño es
el hombre que
envolviéndola en los gozos de la dulzura
enardece de llamas de amor
el corazón a la madre del niño.
Padre del niño es
el hombre que
estrechándola entre sus brazos
el corazón junto a su pecho
hace revivir a la madre del niño.
Padre del niño es
el hombre que
del difícil mundo y de la miseria humana
apaga a la madre del niño
los escozores de la amargura.
Traducción al castellano de Ramón Sánchez
GOGOAN ZAITUGU
Eman dauzuten bizia
Ebasten dauzutela
Ohartzen baldin bazira
Edo zure ondoan
Dabiltzanek
Ez badute entzuten
Zure abotsa
Zure begietako argia
Ikusten
Zure bihotzeko taupakoak
Senditzen
Zure larru leguna
Ferekatzen
Zure ondoan
Dabiltzanek
Jakin ere gabe
Zure izena
Ez badituzte aurkitzen
Zure barneko aberastasunak
Eta onartzen
Eskaintzen diezun
Mai tasuna
Ixil ezazu zure abotsa
Hets zure begiak
Geldi zure bihotza
Gogor zure larrua
Eta eskain
Zure gorputz hila
EZIN UKANA
Nahi duena ezin ukana duenak,
Eta ukan dezakena ez nahi,
Daukana ezin dezake maita.
Nundik lortu dezake zoriona,
Nun ez duen onartzen bakartasuna,
Amentsetan bederen bizi dezan,
Munduak ukatzen dion maitasuna.
GOIZEKO BORTZETAN
Banintu bi hegal
Joan nindaike berehala
Zure lehio hegira
Kantuz agurtzera
Kanpoan euria dugu
Entzuten ote duzu
Ni ere euri banintz
Joan nindaike berehala
Zure teila hegira
Kantuz agurtzera
...Nere hedoitik
Goizeko bortzetan.
GURE BARATZEAN
Ateak hetsi dauzkigute
Gure baratzean arrosek
Ez dutelakotz arantzerik.
Gure orenkaria beti lo dago
Eta ez dugu egutegirik
Bihar eginen duen denboraz
Ez dugu kezkarik
Bainan gure baratzean arrosek
Ez dute arantzerik.
Ez dugu bihotzean herrarik
Ez ere ele zuririk
Ez dakigu ikustatez
Egiten irriparrik
Bainan gure baratzean arrosek
Ez dute arantzerik.
Haurrak ez dabiltza
Larderiaren katinez loturik
Heien gorputzak ez du jastatu
Azotearen sumintasunik
Bainan gure baratzean biltzen dituzte
Arantze gabeko arrosak.
Eta ateak hetsi dauzkigute
Gure baratzean arrosek
Ez dutelakotz arantzerik.
Bihotzetik bihotzera
Ekaitza handienen ondotik
Aire zirimolotsuak suntsituz
Datorkigun lañotasuna,
Malda behera ixurtzean
Basa-ur errabiatuek lurrari
Sortzen dioten beraztasuna,
Uda-mineko bero errekorrak
Itzaltzen dituen gau izartsu
Eta ixilaren gozotasuna,
zure bihotzetik datozkit
Bihotzera.
Egiaren egarriz
Zure harriari
Kaska kaska kaska
Egunak urteak
Kaska ta kaska
Pereka eta kaska
Egunak urteak
Kaska ta kaska
Eta hantxe
Atzo moldatu xilopi hartarik
Odola dario
Xortaka xortaka
Zure odola dario
Ezagutzen dut
Xilopi bakoitzetik ere
Odola dario
Eta zu , zure harriari
Kaska kaska kaska
Egunak urteak
Kaska ta kaska
Pereka eta kaska
Munduak gorde nahi duen
Poesiaren arnasa
Zure harriari eman arte
Egunak urteak
Kaska ta kaska
Pereka eta kaska
Munduak berak ezin itzaliko
Poesiaren arnasa
Zure harriari eman arte...
Egunak eta urteak
Kaska ta kaska
Pereka eta kaska
Odola ere xilopiatik dario
Bainan azkenean
Zure egiaren egarriaz
Eta bakartasunean
Zure harrian kokatu duzu
Munduarentzat
Betiko
Hilgarri ez den
Bizia.
uberotar artzainari
Bertso idazten nere garaia, oraintxe ote zaut jina,
Gogoan eta bihotz barnean, gorderik bait daukat mina;
Oltzartetikan Eihelarrera, banaukan bide egina,
Galdua nintzan eta ez jakin, nun zagon bide xuxena,
Uste gabean aurkitu arte, han Xuberotar artzaina.
Gizon sendo ta arpegiz argi, irriparra ezpainetan,
Haren begiek argitzen zuten, nolak ekiak goizetan,
Izpiritua ere xorrotxa, zerabiltzan solasean,
Bizpairu ele elgarrekilan, eginik bost minutetan,
Bozkariotan gelditu nintzan, gogoa atseginetan.
Handik hamabost egun barne, joanik berriz Xuberora,
Elgarri hitza eman bezala, kantari xapelketara,
Jende ostea biltzera zoan, Iruriko zelaiera,
Bainan urrundik ikusi nuen, artzaina malda behera,
Urratsa zalu, kopeta gora, iduri Jainkoa bera.
Elgarrekilan pasa ginuen, oren pare bat goxoki,
Kantu ederra frango entzunez, ta solasean lañoki;
Bat bertzearen ganikan gero, zerk ote gaitu berexi,
Elgar agurtu gabe etxera, tristerik jin maleruski,
Nungotarra den ta nola deitzen, hori bederen banaki.
Artzain horretan kusi nituen, guziz dohain bereziak,
Buru gorputzez sanoa eta, bihotz onaren graziak,
Baserria ta artalde on bat, omen dabiltza guziak,
Aita ta Ama eta Amatxi, gain-gainez'tu goretsiak,
Jaun horrek ere ohore gaitzak, lituzke bai mereziak.
Jadanik erran dutan bezala, ez dakit nun dagon bizi,
Ez eta ere nola deitzen den, Piarres ala Polentzi,
Barna dauzkatan goresmen hauek, orai nolaz helarazi,
Xori bat banintz joan nindaike, utziz etxe ta lan guzi,
Artzian harenat, bai hegaldatuz, Xubero eta Garazi.
Euskal Herrian izan ote da, horren heineko gizonik,
Eta ez dakit xuxen zer gaitik, dagon mutil-zar eginik,
Engoitik behar zituenean, bizpairu seme emanik,
Xuberoaldeko'mazte gaztetan, ez ote da zerbait onik,
Begi bihotzak ideki eta, hortaz agradatu denik.
Hiri barnetan galdurik gauden, baserritar aurrideak,
Ez dakit beti hobeak diren, hartu gintuen bideak;
Uste izanik on litaizkela, hemengo bizi moldeak,
Edo bihotza guziz haunturik, aberasteko xedeak,
Abandonatuz etxe maiteak, ta kanpoaren berdeak.
Euskal Herria kenka txarrean, dagola ez dut dudatzen,
Etxalde frango ikusten dira, gero ta geiago hiltzen;
Bizirik gabe, hustuz geroztik, paretak dira erortzen,
Euskara nola eta norentzat, ari girade salbatzen,
Ez da Euskadin nehor izanen, gu ez bagira bermatzen.
Gure herria zori txarrean, guaurek dugu ezarri,
Behar orduan, tenore zeno, ez girelakotz atzarri;
Aspaldi danik neska gazteak, hirira dira igorri,
Laborari ta artzain gazteak, bakarrik han penagarri,
Bizia xutik eduki ordez, esku emanez elgarri.
Ni ere hemen nago Baionan, buru bihotzak hoztuak,
Amodioa eta fedea, zaizkitalarik histuak;
Sor-herritik ez iduri urrun, bainan erroak moztuak,
Halere beti gorderik dauzkat, eta berriki piztuak,
Baserri baten erabiltzeko, gutizia zorroztuak.
Othoitz bat orai, emazte gazte, diozut bihotz-bihotzez,
Xuberon edo Garazin gaindi, balinbazaude herabez;
Bortuetako mutil gazteak, ez ditzazula mesedez,
Gutietsirik ta mesprexatuz, utzi lanaren beldurrez,
Edo joanen naiz artzain harenat, sehitzat edo lan eskez.
No hay comentarios:
Publicar un comentario